از نحوه استفاده تا عوارض خطرناك مواد ضدعفونی كننده كرونا
یک متخصص بهداشت حرفه ای با اشاره به ریسک های سلامتی ناشی از استفاده مواد ضدعفونی کننده ویژه مقابله با کووید19، نتایج ناخوشایند استفاده نادرست از این مواد و اثرات پوستی و سمی آن، نکاتی برای پیش گیری از عوارض خطرناک استفاده از انواع مواد ضدعفونی کننده ارائه کرد.
دکتر سمیه فرهنگ دهقان - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه دو راه اصلی مواجهه با ویروس کووید 19 انتقال هوابرد بوسیله قطره های تنفسی و آئروسل ها و تماس بوسیله سطوح یا اشیای آلوده به این قطرات تنفسی است، اظهار داشت: "فومیت" به اشیای غیرزنده ای گفته می شود که می تواند ناقل این بیماری باشد؛ انواع سطوح همچون چوب، فرش، مبلمان و حتی گرد و غبار معلق در هوا می تواند بعنوان یک فومیت عمل کرده و به شیوع بیشتر بیماری و ویروس کمک نماید.
این متخصص بهداشت حرفه ای با اعلان اینکه کارهایی همچون صحبت کردن، سرفه، عطسه، آواز خواندن و هوای بازدم افراد ناقل کرونا می تواند موجب رهایش قطرات و آئروسل در گستره وسیعی از اندازه ذرات شود، عنوان کرد: این ذرات رها شده برمبنای سایز می توانند ساعتها در هوا معلق مانده و یا طی مدت زمانی روی سطوح ته نشین شوند. میزان ماندگاری ویروس در قطرات تنفسی معلق در هوا معمولا سه تا 12ساعت بوده و همین طور میزان ماندگاری ویروس بر روی شیشه، پلاستیک، لوازم آشپزخانه، فولاد یا استیل 72 ساعت و روی پارچه ها و کاغذ تا 24 ساعت است.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کنترل عوامل زیان آور محیط و کار با اشاره به ماندگاری نسبتا بالای ویروس بر روی اشیا و سطوح در دمای بین 4 تا 70 درجه سانتی گراد، عنوان کرد: از آنجائیکه تماس افراد با سطوح و اشیای آلوده یکی از اصلی ترین راه های انتقال این بیماری است؛ ضدعفونی کردن سطوح جزو اولویت های بهداشتی است و خوشبختانه ویروس کرونای جدید یک ویروس پوشش دار RNA دار تک رشته ای با اندازه متوسط 120 نانومتر است که با مواد ضدعفونی کننده غیرفعال می شود، بدین سبب استفاده از مواد ضدعفونی کننده بعنوان یک اقدام پیشگیرانه بسیار مؤثر در قطع زنجیره انتقال یا کاهش این بیماری شمرده می شود.
پیامدهای ناخوشایند استفاده نادرست از ضدعفونی کننده ها
وی با تاکید بر اینکه عدم آگاهی لازم و تجربه ناکافی در استفاده از مواد ضدعفونی کننده در مردم عادی و مراکز مختلف خدماتی و بهداشتی می تواند نتایج ناخوشایندی به همراه داشته باشد، اظهار داشت: استفاده بیش از اندازه از این مواد به طرق نادرست می تواند از دو دیدگاه سلامتی و ایمنی حائز اهمیت باشد؛ یکی برای سلامت افراد از نقطه نظر اثرات آنی یا دراز مدت بر روی پوست، سیستم تنفسی و سایر ارگان ها و دیدگاه بعدی از نظر ایمنی؛ چونکه بخارات و گازهای این مواد در حضور گرما و الکتریسیته ساکن خاصیت آتش پذیری داشته و احتمال بروز حریق و انفجار و حتی مسمومیت گازی را بیشتر می کند، همین طور خوردگی تجهیزات نیز از اثرات ناخواسته استفاده نادرست از این مواد است.
دکتر فرهنگ دهقان با اشاره به طرق مختلف تمیز کردن اشیا یعنی استریلیزاسیون (حذف کامل عوامل بیماری زا از روی اشیا یا سطوح)، ضدعفونی کردن (حذف برخی از پاتوژن های شناخته شده) و گردگیری ساده (حذف گرد و غبار و ذرات قابل مشاهده از سطوح)، عنوان کرد: استریلیزاسیون به تجهیزات خاص نیاز داشته و گاهی در مواد شیمیایی خاص به دو طریق فیزیکی و شیمیایی مثل بخار تحت فشار، گرمای خشک، تابش UV، گاز اتیلن اکساید، پروکسید هیدروژن و بعضی از مواد شیمیایی انجام شده و بیشتر در مراکز خدمات بهداشتی درمانی استفاده می شود. در این میان گردگیری با دستمال نمناک یا با حضور دترژن ها نیز می تواند اثربخشی استفاده از روش استریلیزاسیون و مواد ضد عفونی کننده را بیشتر کند.
این متخصص بهداشت حرفه ای با اعلان اینکه بعضی از مواد ضدعفونی کننده به سبب دسترسی بیشتر، مقرون به صرفه بودن و قابلیت استفاده برای انواع و اقسام اشیا و سطوح بیشتر برای مقابله با کرونا استفاده می شوند، اظهار داشت: انواع الکل ها، کلرین ها، ترکیبات کلردار، فرمالدئید، گلوتار آلدئیدها، هیدروژن پروکسایدها، یدوفورها، فنیلین ها از این دسته مواد هستند.
زمان مؤثر جهت اثرگذاری مواد ضدعفونی کننده
دکتر فرهنگ دهقان با اشاره به آخرین منابع در ارتباط با زمان تماس مؤثر ماده ضدعفونی کننده جهت از بین بردن ویروس، عنوان کرد: طبق گزارشات تایید شده کوارت ها 10 دقیقه، هیدروژن پراکسیدها از نوع قابل حل 10 دقیقه و الکل اتانول حدود دو دقیقه زمان برای بروز عملکرد موثر نیاز دارند. البته مواد ضدعفونی کننده اغلب با اسامی تجاری شناخته می شوند، پس افراد باید حتما به کاتولوگ ماده ضدعفونی کننده جهت اطلاع از فرمول شیمیایی آن مراجعه کنند.
اثرات پوستی و سمی ضدعفونی کننده ها به چه عواملی بستگی دارد؟
این استادیار دانشگاه با اعلان اینکه مواد ضدعفونی کننده معمولا تلفیقی از بعضی از انواع صابون، روغن، سورفکتانت، کوارت، هیدروژن پروکساید، ایزوپروپانول، اتانول سدیم، هیپو کلریت، الاکتیو اسید، گلیکولیک اسید و بعضی از مواد طبیعی یا مصنوعی هستند، توضیح داد: اثرات پوستی و سمی به وجود آمده توسط این مواد ضدعفونی کننده به عوامل مختلفی همچون سلامت پوست، حساسیت فردی، میزان مصرف، غلظت و دز مصرفی، تعداد دفعات استفاده، مدت زمان مواجهه و استفاده همزمان از چند ماده ضدعفونی کننده بستگی دارد.
عوارض پوستی ناشی از انواع مواد ضدعفونی کننده
وی با اشاره به احتمال ایجاد حساسیت توسط انواع الکل ها، اظهار داشت: در الکل ها جذب پوستی یا نفوذ از راه پوست بسیار پایین بوده و بیشتر موارد درماتیت تماسی آلرژیک یا نوع تحریکی آن ناشی از پاسخ سیستم ایمنی پوست گزارش شده که البته در این میان ایزوپروپانول تحریک کننده تر از اتانول است.
این متخصص بهداشت حرفه ای افزود: از حساسیت های الکلی غیر از واکنش های آلرژیک، کهیر نیز دیده شده که ممکنست به سبب ناخالصی ها و خوشبوکننده های استفاده شده در آن باشد؛ الدئیدها مانند گلوتار آلدئیدها نیز نفوذ پوستی ضعیفی دارند و می توانند به ایجاد نکروز و درماتیت پوستی آلرژیک (تغییر رنگ پوست و ایجاد لکه های زرد و قهوه ای) منجر شوند.
ایشان سپس بیگوآنید را بعنوان مواد حساسیت زای قوی پوستی معرفی نمود و اظهار داشت: این مواد جذب پوستی پایینی دارند اما موجب درماتیت تماسی آلرژیک می شوند؛ همین طور نفوذ پوستی ترکیبات کلردار مانند هیپوکلریت ها (مایع سفید کننده و وایتکس نیز گفته می شود) بسیار کم است، ولی به شدت واکنش پذیر و اکسید کننده هستند و با داشتن خواص قلیایی موجب تحریک پوستی می شوند. البته سوختگی، ادم، تاول، قرمزی، درد، خواص خورندگی و سوختگی شیمیایی از دیگر عوارض پوستی ناشی از مواجهه با این مواد ضدعفونی کننده است.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کنترل عوامل زیان آور محیط و کار با اشاره به سایر موارد ضدعفونی کننده با تاکید بر اینکه یدوفورها جذب پوستی دارند که این خاصیت به مدت زمان مواجهه بستگی دارد، اظهار داشت: ضدعفونی کننده PVP جزو معروف ترین دسته این خانواده بوده و درماتیت تماسی، تحریکی، سوختگی شیمیایی، درد، تاول و ایجاد لوسیون ها یا زخم های پوستی و نکروز از دیگر عوارض ناشی از مواجهه با یدوفورهاست. همین طور درماتیت تماسی آلرژیک، تغییر رنگ پوست و ایجاد لکه های قهوه ای و سیاه از اثرات استفاده از یون های فلزی مثل یون های نقره یا نانو ذرات نقره و TIO2 است.
این محقق با اعلان اینکه میزان نفوذ پوستی آلفاهیدروکسی اسیدها نیز به PH پوست، مدت زمان مواجهه و غلظت مواد ضدعفونی کننده بستگی دارد، عنوان کرد: عوارض پوستی همچون سوختگی، ایجاد پوست لایه لایه مثل آفتاب سوختگی، کهیر تماسی و همین طور یک خاصیت خاص منحصر بفرد تحت عنوان حساسیت به نور در این موارد گزارش شده، همین طور در مواجهه با غلظت بالای گونه ای از این مواد، مرگ سلولی کراتینوسیت های (سلول های اصلی سازنده اپیدرم) دیده شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه در رابطه با عوارض ترکیبات پروکسیژن که یکی از معروفترین آنها آب اکسیژنه است، توضیح داد: تغییر رنگ پوست، اریتم، ادم و التهاب پوستی، حالت هایی مثل سوختگی شیمیایی در غلظت های بالای مواجهه و حالتی ناشی از تشکیل حباب های اکسیژن مثل آمبولی گازی در ریه گزارش شده است. دسته دیگری از پروکسیژن ها، پراستیک اسید است که بعنوان یک محرک پوستی برخلاف آب اکسیژنه معرفی شده، سوختگی و خارش از اثرات مواجهه با آن است، همین طور این ماده را بعنوان یک اکسید کننده قوی روی چربی پوست و پروتئین های کراتین پوست می شناسند.
دکتر فرهنگ دهقان در ارتباط با عوارض ترکیبات فنولی که قدرت نفوذ بالایی در پوست دارند، نیز اظهار داشت: این ماده می تواند به آسانی لایه های پوستی را رد کرده و وارد بدن شود. درماتیت تماس آلرژیک، سوختگی شیمیایی، کاهش رنگدانه های پوستی تحت عنوان دپیگمانتاسیون و لکودرما نیز گزارش شده است. ماده دیگر یعنی سورفکتانت ها که بعنوان ماده کاهش دهنده کشش سطحی آب استفاده می شود نفوذ پوستی خیلی سریعی ندارند مگر اینکه طول مدت مواجهه زیاد شود و همین طور می تواند موجب علائمی همچون اریتم پوستی، ادیت پوستی، زبری، کهیر، تورم پوستی و خارش شود.
سایر اثرات سمی استفاده از مواد ضد عفونی کننده
این عضو هیات علمی دانشگاه در ارتباط با سایر اثرات سمی استفاده از مواد ضدعفونی کننده، اظهار نمود: کوات ها، هیپوکلریت سدیم، هیدرژون پروکساید، الکل و گلوتارآلدئیدها همگی می توانند موجب بیماری انسدادی مزمن ریه، آسم و تحریک چشم شوند. به عبارت دیگر علاوه بر مواجهه در زمان استفاده، باقیمانده مواد شیمیایی روی سطوح پس از گذشت زمان تبخیر، وارد هوا شده و می تواند منجر به کاهش کیفیت هوای تنفسی برای سایر افراد بعلاوه فرد استفاده کننده شود. در این میان نتایج مختلفی مانند آسم، آسم شغلی، واکنش های آلرژیک، ایجاد حساسیت، سرطان، لطمه های سیستم اعصاب مرکزی، لطمه های اکسیداتیو، لطمه به سیستم تولید مثل و در مورد کوات ها حتی مسائل ناباروری در اثر استفاده از این مواد گزارش شده است.
این متخصص بهداشت حرفه ای با تاکید بر اینکه همین طور ماده ضدعفونی کننده گلوتار آلدئید به هیچ وجه نباید در فضای بسته استفاده شود، اظهار داشت: این ماده موجب تحریک غشا مخاطی چشم می شود و علاوه بر اثرات پوستی موجب لطمه به سیستم تنفسی می شود. همین طور از فرمالدئید نیز به سبب تحریک غشای مخاطی، لطمه چشمی، لطمه سیستم تنفسی در کنار لطمه های پوستی در محیط بسته استفاده نشود.
هشدار نسبت به شستشوی مواد خوراکی با مواد ضدعفونی کننده و سفید کننده قوی
این عضو هیئت علمی دانشگاه در بخش بعدی همین طور نسبت به شستشوی مواد خوراکی با ضدعفونی کننده ها و سفید کننده های قوی هشدار داد و اظهار داشت: گاها باقیمانده این مواد بر روی خوراکی ها بوسیله سیستم گوارش وارد بدن شده و می تواند موجب لطمه جدی سلامت افراد همچون نابینایی دائمی، تشنج، کما، لطمه ریه، هایپرناترمی در رابطه با افزایش سطح سدیم خون، لطمه دائمی به سیستم اعصاب مرکزی و حتی مرگ شود.
این متخصص بهداشت حرفه ای افزود: مواد کلردار (سفید کننده) برای پوست، چشم و سیستم تنفسی به شدت محرک هستند و در صورتیکه به صورت تصادفی وارد سیستم گوارش شوند به سبب وجود مواد سوزاننده در ترکیبشان می توانند موجب سمیت دستگاه گوارش شوند. مواجهه با کلرین ها نیز می تواند موجب لطمه به مخاط، تحریک دستگاه گوارش، چشم و بینی و همین طور ایجاد ضایعاتی در گلو و علایم آسم شود. اتیلن اکساید و گلوتار آلدئید هم می تواند موجب لطمه های جدی ریه شود.
استفاده همزمان از مواد ضدعفونی کننده و لطمه های خطرناک آن
این عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه با اعلان اینکه استفاده همزمان از مواد ضد عفونی کننده اثرات نامطلوب آن را بیشتر می کند، اظهار داشت: استفاده همزمان از این مواد سبب تولید بخارات و گازهای سمی شده که به شدت بر ریه اثرگذار بوده و موجب آسم و برونشیت مزمن می شود؛ بطور مثال با ترکیب مواد سفید کننده با پاک کننده های پایه آمونیوم دار، موجب تولیدکلروآمین و آمونیاک می شود که به شدت تبخیرپذیر و خطرناکست. همین طور بوسیله ترکیب ماده سفید کننده با مواد پایه اسیدی، گاز کلر رها شده و می تواند بوسیله سیستم تنفس وارد بدن شده و به ریه لطمه جدی وارد کند؛ همین طور در صورت ترکیب با الکل، کلروفرم که یک ماده سمی است، بوسیله سیستم تنفس و هم پوست می توانند وارد بدن شده و لطمه وارد کند. همین طور ترکیب مواد ضدعفونی کننده کلردار با نیتروژن موجب تشکیل کلروآمین که ماده ای سرطان زاست، می شود.
اقدامات پیشگیرانه به هنگام استفاده از مواد ضدعفونی کننده
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کنترل عوامل زیان آور محیط و کار با تاکید بر اهمیت اقدامات پیشگیرانه به هنگام استفاده از مواد ضدعفونی کننده و خصوصا ترکیب آنها با یکدیگر، اظهار داشت: اطلاعات لازم در مورد اثرات سمی مواد ضدعفونی کننده و عوارض ترکیب آنها باید در اختیار عموم مردم قرار بگیرد، همین طور استفاده از پوشش مناسب برای پوست مانند دستکش، حفاظت چشمی و استفاده از تهویه مطبوع محیط از ضروریات است، همین طور این مواد باید از دسترس بچه ها و حیوانات خانگی به شدت دور نگه داشته شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه یک برنامه ضدعفونی کامل را شامل دو مرحله پاک کردن گردوغبار و استفاده از مواد ضدعفونی کننده دانست و اظهار نمود: سفارش می شود که افزودنی های مواد ضدعفونی کننده قابل تجزیه زیستی باشد، البته زمانیکه مواد تجزیه پذیر زیستی در داخل مواد ضدعفونی کننده قرار گرفته و پس از استفاده به خوبی آبکشی نشود، مواد شیمیایی فعالی بروی سطوح باقی می ماند که بسیار چسبنده بوده و هر کثیفی و گردو غباری را جذب و منبع غذایی خوبی برای رشد باکتری ها، قارچ ها و سایر میکروارگانیسم ها فراهم می آورد.
وی پاک شدن سطوح پیش از استفاده کوات ها را بسیار مهم دانست و اظهار داشت: در غیر این صورت کوات خاصیت ضدعفونی خودرا از دست می دهد، ضمن اینکه ترکیب باقی مانده بر روی سطوح می تواند ماده مغذی برای رشد باکتری ها و انواع میکروب ها فراهم آورد. همین طور در حمام بقایای تفاله صابون می تواند محل مناسبی برای رشد میکروارگانیسم ها باشد.
ضدعفونی کردن هوا و نکات در رابطه با آن
وی درباره ضدعفونی کردن هوا، با اعلان اینکه در مورد بکارگیری مواد ضدعفونی کننده برای هوا اطلاعاتی در دسترس نیست، اظهار داشت: پاشیدن الکل در هوا و خیابان ها و وسایل نقلیه برای کاهش ریسک انتقال کووید 19 هنوز به اثبات نرسیده است و حتی مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای ایالت متحده در این رابطه مطرح کرده که تصفیه هوا با بهره گیری از مواد ضدعفونی کننده می تواند موجب ورود این مواد به سیستم فاضلاب و آلودگی منابع آب شرب شود.
این متخصص بهداشت حرفه ای با اعلان اینکه مواد ضدعفونی کننده حاوی کلر در تعامل با مواد شیمیایی دیگر می توانند محصولات فرعی بسیار خطرناک ایجاد کنند، اظهار داشت: یکی از مهمترین این مواد استیک اسید بوده که برای موجودات آبزی بسیار سمی است. در چین برای ضدعفونی و مهار کووید 19 از ازون استفاده می کردند که موجب ریسک های سلامتی بسیار جدی می شود، همین طور خیلی از مواد ضد عفونی کننده حاوی پلی بوتیلن ترفتالات هستند که بعنوان یک ماده مضر برای محیط زیست شمرده می شود و در ادامه استفاده از UV برای ضدعفونی کردن مستقیم افراد در مقابل کووید 19 سفارش نمی گردد برای اینکه موجب لطمه به چشم و پوست می شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با تاکید بر رعایت اقدامات پیشگیرانه به هنگام استفاده از مواد ضدعفونی کننده، سفارش کرد: واحدهای بهداشت حرفه ای محیط کار به خصوص مراکز خدمات بهداشتی درمانی، بیمارستان ها، کلینیک ها و مراکز دندانپزشکی و کلینیک های درمانی باید مطالب آموزشی را در قالب پوستر، پمفلت یا دستورالعمل کاری درباب خطرات استفاده از مواد ضدعفونی کننده، نوع وسایل حفاظت فردی مناسب کار با مواد ضدعفونی کننده، نحوه استفاده از وسیله حفاظت فردی و روش استفاده ایمن از ماده ضدعفونی کننده را در اختیار کارکنان قرار دهند. همچنین اکیدا سفارش شده اگر افراد پوست لطمه دیده دارند از تماس مستقیم با مواد ضدعفونی به سبب افزایش قدرت نفوذ پرهیز کرده و از تجهیزات حفاظت فردی مناسب بهره ببرند.
نکاتی درباره وسایل حفاظت فردی در زمان استفاده از ضدعفونی کننده ها
دکتر فرهنگ دهقان با اعلان اینکه هر وسیله حفاظت فردی بسته به جنس می تواند مناسب یک نوع ماده ضدعفونی کننده باشد، اظهار داشت: بطور مثال هنگام استفاده از ماده ضدعفونی کننده گلوتار آلدئید به هیچ عنوان از دستکش های لاتکس استفاده نکنید برای اینکه این ماده امکان نفوذ از دستکش را دارد و برای کار با این نوع ماده باید از دستکش های نیتریلی و بوتیلی استفاده گردد.
این استادیار دانشگاه با اعلان اینکه افراد به غیر از مواجهه پوستی به سایر مسیرهای مواجهه مثل تنفس و گوارش دقت داشته باشند، اظهار داشت: بطور مثال هنگام استفاده از مواد ضدعفونی کننده کلردار به سبب رهایش گاز کلر حتما از وسایل تجهیزات حفاظت سیستم تنفسی و محافظت چشم استفاده گردد. همین طور اهتمام شود ضدعفونی در ساعت هایی از روز صورت گیرد که افراد کمتری در محیط حضور داشته باشند و برای پاکسازی سطوح و اشیا حتما از تهویه مناسب محیط و با باز کردن در و پنجره ها اطمینان حاصل کنند. نکته مهم بعدی توجه به دستورالعمل راهنمایی استفاده از مواد است.
هشدار نسبت به خاصیت احتراقی و انفجاری بعضی از مواد ضدعفونی کننده
این عضو هیات علمی دانشگاه با اعلان اینکه خیلی از مواد ضدعفونی کننده خاصیت احتراق و انفجار دارند، اظهار داشت: بطور مثال اتانول و ایزوپروپانول دو ماده ضدعفونی کننده بوده که تاثیر آنها برای مقابله با کووید 19 اثبات شده ولی در زمان استفاده حتما باید از تهویه کافی استفاده شود، چونکه این مواد در غلظت های بالا به شدت فرار بوده و قابلیت احتراق و اشتعال دارند؛ همین طور این دو ماده در مواجهه با مواد رزین مصنوعی قابلیت تخریبی دارند؛ هیدروژن پراکساید نیز در مقابل گرما می تواند خاصیت انفجاری داشته باشد.
وی ادامه داد: ترکیبات فنولی نیز خاصیت احتراقی دارند و در صورت تنفس بسیار سمی هستند. همین طور در مقابل وسایل لاستیکی و ترکیبات آلومینیومی یا موادی مثل روی، سرب و آبکاری آهن بسیار خورنده هستند، همین طور ترکیبات پلی اتیلن می توانند موجب لطمه به تجهیزات شوند.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کنترل عوامل زیان آور محیط و کار با اعلان اینکه بعضی مواد ضدعفونی کننده خاصیت خورندگی دارند و می توانند به تجهیزات لطمه برسانند، اظهار داشت: بطور مثال سدیم هیپوکلریت می تواند برای رزین های اکریلیک؛ پتاسیم پروکسی و مونوسولفات برای ترکیبات آلومینیوم، روی و آهن؛ و کلر هگزیدین گلوکونات نیز برای فلزات خاصیت خورندگی داشته باشند.
این متخصص بهداشت حرفه ای در آخر با اشاره به گزارش های سازمان های حفاظت محیط زیست ایالات متحده در مورد توانایی مقابله با ویروس کووید 19 اظهار داشت: همین طور اثبات شده که دو ماده ضدعفونی کوات ها و آلکیدیوم آمونیوم اتیل گلیسین هیدروکلراید اثرات ضعیفی بر نابودی کووید 19 دارند.
این متخصص بهداشت حرفه ای همین طور عنوان کرد: برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید به راهنمای "ریسک های سلامتی ناشی از مصرف مواد ضدعفونی کننده"مراجعه کنید.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب